vrijdag 16 december 2011

Tantième

Bij De Vries Robbé  krijgt Cor tantième. Dat was wat: een extraatje waar je niets voor hoefde te doen. Het plezier is van korte duur, want thuis koopt moeder Koos er een jekker van, bestemd voor opa Van Rijswijk uit Veen. Dat daar naast die jekker regelmatig geld naartoe gaat, is vader Kees een doorn in het oog. Het was niet nodig geweest als Frederik zijn erfenis er niet door had gedraaid. ‘Maar ja’, zei Koos dan, ‘het is toch mijn vader’. En legde in het geheim elke week een gulden voor hem opzij. Cor kreeg af en toe de opdracht die guldens naar Veen te brengen, op de fiets. Eerst met het veer naar Sleeuwijk, en dan de dijk af.

Van wie erfde opa Frederik, en hoeveel eigenlijk? Hij gaf er zijn kinderen elk 1000 gulden van, dus het moet een voor die tijd substantieel bedrag geweest zijn. Zeker als hij nog wat over had om ‘erdoor te draaien’. Frederik overlijdt op 30 oktober 1932, als zijn kleindochter Cor 19 jaar is. Ze ging werken op haar dertiende, en toen was die erfenis al op. Cors nichten Co en Truus weten van wie de erfenis kwam: van ‘tante Heintje’ Vervoorn. Zij was getrouwd met dominee Laatsman, en die had geld. Wie was zij?

Op internet is gemakkelijk te vinden dat Heintje Vervoorn overleed op 10 april 1915, in Heusden. Willem Laatsman stierf twee maanden eerder, op 11 februari. Heintje was op 24 december 1902 met hem getrouwd, op haar 36e. Haar ouders waren Antonia van Rijswijk en Kornelis Vervoorn. Antonia moet de link zijn.

Heintje werd geboren op 16 maart 1866. In het streekarchief van Heusden vind ik haar geboorteakte. Haar moeder Antonia was ongehuwd. Heintje wordt aangegeven door ene Frederik Rochat, oud 65 jaar. En niet door Kornelis Vervoorn, die in haar huwelijksakte als haar vader wordt genoemd.
Antonia trouwt pas op 5 april 1879 met Kornelis. Heintje is dan 13 jaar. Niets wijst erop dat Kornelis het kind later officieel heeft erkend, maar Heintje gebruikte blijkbaar wel zijn achternaam.  

Volgende vraag: wie was Antonia van Rijswijk? In haar huwelijksakte staat dat ze op 9 maart 1836 is geboren. Wie haar vader was, is niet bekend. Haar moeder was ene Anneke van Rijswijk. Deze Anneke vind ik terug in een stamboom die ik van mijn neef Frits Versluijs (de zoon van Gerrit) heb gekregen. Anneke is een anderhalf jaar jongere zus van Judik van Rijswijk. Judik krijgt op 8 maart 1834 een dochter van een onbekende man. Net als Anneke noemt ze haar dochter Antonia. Judiks Tonia  krijgt op 23 oktober 1858 een zoon: Frederik van Rijswijk. Ook Tonia is niet getrouwd. En ook Frederik wordt aangegeven door Frederik Rochat (misschien is hij zelfs naar hem vernoemd).

Wat een oerwoud. Wat nu in elk geval duidelijk is, is dat Frederik en Heintje achterneef en - nicht zijn. Minder duidelijk is waarom juist Frederik van Heintje erft. Ik heb wel een vermoeden. Judik van Rijswijk wordt maar 34 jaar: ze overlijdt als haar dochtertje pas drie is. Anneke kan haar nichtje in huis genomen hebben. Annekes eigen Antonia en Judiks Tonia, die maar twee jaar scheelden, zijn dan als zussen opgegroeid. Allebei krijgen ze, net als hun moeders voor hen, ongehuwd een kind. Dat schept een band. Dat dezelfde man hun kinderen aangeeft, duidt erop dat ze nog op hetzelfde adres wonen. Ook Frederik en Heintje kunnen samen opgegroeid zijn. Frederiks moeder trouwt op 31 maart 1859 met Dirk van Gammeren. Frederik is dan 5 maanden oud. Ook voor dit kind geldt: niets wijst erop dat Dirk het kind later heeft erkend. Frederik houdt de naam Van Rijswijk. Misschien is hij wel bij Anneke en (tante) Antonia in huis gebleven.










In het streekarchief in Heusden ga ik op zoek naar het testament van Heintje. Ik vind het niet. Wel vind ik in het (gedigitaliseerde) Nieuwsblad van Heusden en Altena van 19 juni 1915 een artikeltje over het ‘erfhuis’. Wie zou die gulden voor de preekstoel hebben geboden?

Co en Truus vertellen dat hun vader, de man van tante Tooi, Frederik had aangeraden het geërfde geld op de bank te zetten. Hij had dan van de rente kunnen leven. ‘Jij bent zeker bang dat er niets voor jou overblijft’, was Frederiks reactie. Hij schijnt het geld verloren te hebben door borg te staan voor anderen.

Wat deed Koos met haar 1000 gulden?  Ik kan er alleen maar naar raden. In april 1915 overleed Heintje, en in november van datzelfde jaar verhuisde het gezin Versluijs naar de Vissersdijk. Misschien maakte die 1000 gulden de verhuizing mogelijk.