In mei 1940 was Duitsland opeens geen buurland meer, maar een bezetter. De voorgeschiedenis is bekend. In Duitsland kwam in 1933 Hitler aan
de macht nadat sinds begin jaren ‘20 de NSDAP was opgekomen. In Nederland was
sinds de oprichting in 1931/1932 de NSB steeds sterker geworden. Anton Mussert
spreekt begin 1935 in De Doelen in Gorcum voor een volle zaal en bij de
Statenverkiezingen dat jaar haalt de NSB in Gorcum 7,55% van de stemmen
(landelijk 7,91%). Bij de Kamerverkiezingen in 1937 is dat 2,94% (landelijk
4,21%)*
Door de oorlog wordt alles zwart-wit. Niks tinten grijs: je was
opeens ‘goed’ of ‘fout’. Duits of Duitsgezind was fout. Mijn moeder vertelde
altijd dat ze een nicht had in Berlijn. Ene Truida, die al voor de oorlog met
een Duitser was getrouwd. Ik kreeg de indruk dat dit een nicht van moederskant
was, maar heb deze Truida niet kunnen plaatsen. Dat er zo’n nicht was, lijkt me
vrij zeker, maar mogelijk heette ze anders. Truida werd ‘fout’, wat haar
politieke mening ook was.
Na de oorlog werd in de familie verteld dat één van mijn moeders vele nichten
uit Veen een echtgenoot had die sympathiseerde met de NSB. Zulke dingen maakten
familieverhoudingen ingewikkeld.
Rienus Nieuwstad sr. was communist. Dat was voor de oorlog
in veler ogen ook al fout, maar dan op een andere manier. In de oorlog verandert
dat niet echt, maar een beetje schuiven gaat het wel: de russen vechten
uiteindelijk aan geallieerde kant. En de Duitse bezetter was bepaald niet dol
op communisten. Hoe kwam Rienus sr. de oorlog veilig door? Volgens mijn neef Rienus jr. (van Jan) had hij
‘beperkte bewegingsvrijheid’: er was hem te verstaan gegeven dat hij heen en
weer mocht naar Ravenswaay, maar dat hij zich verder gedeisd moest houden.
Mijn opa zou een ‘beschermer’ hebben gehad bij de NSB, iemand die hem als
persoon graag mocht.
tweede van links, staand: Rienus Nieuwstad
Is dat waar? Mogelijk kende mijn opa de Gorcumse kringleider van de NSB, E.H. Bakker, uit zijn diensttijd. In het digitale krantenarchief is terug te vinden dat zij
in 1904 tegelijkertijd een ‘bewijs van voorgeoefendheid’ haalden. In de
fotocollectie van Arnold jr. zitten nog foto’s uit de tijd van de mobilisatie van 1914. Maar ja: zelfs als deze Bakker daarop staat, is
niets zeker.
*gegevens uit de
tentoonstelling ‘Opstaan en slapengaan in bezet Gorcum’
Geen opmerkingen:
Een reactie posten