Voedsel op de bon

Eind 1940 wordt in Gorcum de voedseldistributie ingevoerd. Omdat de bewoners hamsteren, raken de winkeliers te snel door hun voorraden heen. Het voedsel gaat dus op de bon. Ik heb een afbeelding van zo’n bonnenboekje van de website van het Regionaal Archief Gorinchem gehaald.  

Uit verhalen kreeg ik altijd de indruk dat het in het begin van de oorlogsjaren allemaal nog wel meeviel. Maar op den duur kreeg je steeds minder en was grote creativiteit vereist om aan eten en andere levensbehoeften te komen.

Mijn ouders hadden het geluk dat veel leerlingen van Instituut Nieuwstad van de overkant van de rivier kwamen. Ze staken over met het veer uit Sleeuwijk en liepen in een paar minuten naar de Langendijk. Er viel met die leerlingen van alles te ruilen. Op die manier krijgt een groot deel van de voor het huwelijk gespaarde uitzet een andere bestemming. In leven blijven is tenslotte belangrijker dan mooie lakens in de kast.

Soms hebben ze een meevaller. Ze hadden normaal gesproken recht op drie mud kolen. Een keer zouden ze een mud extra krijgen en dat had mijn moeder vast laten leveren. Uiteindelijk kreeg ze de extra bon die daarvoor nodig was niet. Maar de kolen had ze wel.

Mijn vader rookte – Ravenswaay verkocht tabak en waarschijnlijk rookte de hele familie, in elk geval de mannelijke helft – maar ook aan tabak (of iets wat erop leek) was steeds moeilijker te komen. En wat te doen zonder vloeitjes? Zo kreeg een stapel doorslagpapier een nieuwe bestemming: mijn vader knipte er vloeitjes van en vouwde daar kartonnen doosjes voor. Die geïmproviseerde ‘Rizla vloei’, waarvan de enige tekortkoming was dat er geen plakrandje aan zat, ruilde hij weer voor andere dingen.  

Rienus Nieuwstad sr. was duivenmelker. Op den duur verboden de Duitsers natuurlijk die duiven, omdat ze gebruikt werden om boodschappen over te brengen. Mijn vader moest tijdens de oorlog een keer zo’n boodschap ontcijferen, geschreven in het Frans. Maar duiven kon je ook eten. Als Frieda in het voorjaar van 1943 geboren is, krijgen de gelukkige ouders van oma en opa Nieuwstad wat duifjes cadeau. Of ze gebraden en wel werden geleverd, vertelt het verhaal niet.